Rzeczy
Przeczucie dominacji wytworu nad człowiekiem stanowił jeden z najgłębszych niepokojów nowoczesności. Nasze aktualne relacje z rzeczami dotyczą wszakże nie tylko przepowiadanego od dawna „buntu robotów”, lęku przed maszyną wymykającą się spod kontroli człowieka czy dystopijnych wizji człowieka dehumanizowanego przez ingerujące w jego ciało technologie. Sprawa nie kończy się także na dylematach masowej produkcji i jej uprzedmiotawiających związkach z konsumentami. Równie wielkie znaczenie dla nowoczesnej wizji świata miał artefakt umieszczony w muzeum etnograficznym, świadczący zarówno o istnieniu, jak i o nieobecności Obcego, wyznaczający mu zarazem miejsce w uporządkowaniu świata dającym się przełożyć na ład gabloty. Rzecz jako reprezentacja Obcego poddaje się symbolicznej kontroli, ale zarazem nieustannie grozi upadkiem kolekcji w chaos. Co więcej, rzecz, niezależnie od swego pochodzenia, zyskuje podmiotowość uczestnicząc w bezpośredniej interakcji z człowiekiem, a samo człowieczeństwo urzeczywistnia się nieustannie w relacji z rzeczami, polegającej na aktualizacji twórczego potencjału zarówno producenta, jak i użytkownika, kolekcjonera czy majsterkowicza. Nowy nurt studiów nad kulturą materialną zajmuje się więc nie tylko tym, jak człowiek kształtuje rzeczy, ale także tym, w jaki sposób jest przez nie kształtowany.
Rzeczy stają się nie-ludzkimi podmiotami nieustannie obecnymi w naszych codziennych interakcjach, zarówno tych już urzeczywistnionych, jak i tych wyłaniających się na technologicznym horyzoncie. Nic więc dziwnego, że w najnowszej humanistyce zostają na nowo przemyślane zyskują liczne ujęcia teoretyczne. W pierwszych latach obecnego tysiąclecia Bill Brown zaproponował „teorię rzeczy” opartą m.in. na Heideggerowskim rozróżnieniu między obiektem a rzeczą jako tym, co się ostaje wobec rozpadu świata. Jednakże i ta szczególna reliktowość rzeczy wobec świata nie wyczerpuje jej możliwych znaczeń. Interakcyjny potencjał rzeczy próbował przemyśleć na nowo metadesign, stający się nie tylko nurtem refleksji nad projektowaniem, ale i szerzej, nad prawidłowościami relacji ludzkich i nie-ludzkich podmiotów. Z tą problematyką łączy się także perspektywa technologicznej obróbki organizmów, urzeczowienia zwierzęcia i rośliny jako wytworu projektanckiego i inżynieryjnego. Z kolei antropologiczne ujęcia rzeczy stawiają pytania zarówno o materialne i emocjonalne wymiary użyteczności, jak i o złożoność relacji społecznych rozgrywanych za pośrednictwem rzeczy i z samymi rzeczami.
Proponowany temat angażuje więc designera czy historyka sztuki, ale i antropologa, etnologa, literaturoznawcę, kulturoznawcę, historyka kultury czy techniki, filozofa. Zapraszamy do nadsyłania nie publikowanych wcześniej artykułów śledzących losy rzeczy i ich relacji z człowiekiem z perspektywy różnych dyscyplin humanistycznych i refleksji krytycznej nad zjawiskami współczesności.
Zainteresowanych proponowaną przez nas problematyką prosimy o nadsyłanie artykułów do 30 kwietnia 2015 na adres ; wytyczne edytorskie znaleźc można pod adresem tematyzszewskiej.pl/?page_id=145. Wszelkie pytania i wątpliwości prosimy kierować na adres
Zapraszamy do współpracy,
redaktorzy tomu
dr hab. prof. UW Ewa Łukaszyk (Uiwersytet Warszwski)
dr Jelena Guga (University of West Bohemia)
mgr Krzysztof Solarewicz (Uniwersytet Wrocławski)